CSVN – Những ngày đầu năm, khi hoa đào đã khoe sắc trong vườn đồi, nắng xuân trải vàng bên hiên nhà, cũng là lúc người phụ nữ Dao Tiền miệt mài thêu trang phục truyền thống của dân tộc mình. Những đôi tay chai sạn quen làm nương, làm rẫy, nhưng lại khéo léo từng đường kim, mũi chỉ trên tấm vải chàm tạo nên những họa tiết tinh tế.

Trên địa bàn tỉnh Sơn La, người Dao Tiền sinh sống chủ yếu ở các huyện: Vân Hồ, Mộc Châu, Phù Yên. Dân tộc Dao có các nhóm: Dao Tiền, Dao Đỏ, Dao Quần chẹt… trong đó, người Dao Tiền là nhóm duy nhất mặc váy. Để có một bộ trang phục truyền thống, phải trải qua nhiều công đoạn, như: Trồng bông, se sợi, dệt vải, nhuộm lá, cắt may, thêu thùa… tất cả đều do bàn tay người phụ nữ khéo léo, sáng tạo nên.

Trang phục truyền thống của người Dao Tiền gồm các thành phần chính: Khăn vấn đầu, dây lưng, áo và váy. Áo người Dao không có cúc mà xẻ tà và quấn dây lưng; cổ áo phía sau được xâu 6 đồng bạc trắng, đây là đặc trưng riêng của nhóm người Dao Tiền. Dây lưng được dệt bằng chỉ màu, trong đó dây lưng nam có họa tiết màu đen pha trắng; dây lưng nữ có họa tiết màu đỏ pha trắng, thể hiện sự gắn kết trong mối quan hệ của nam, nữ.Trong các nghi lễ hoặc đám cưới, trang phục của chủ lễ là sản phẩm nghệ thuật giàu giá trị thẩm mỹ và giàu bản sắc dân tộc. 

Ngoài trang phục bình thường của  nam giới,  chủ lễ còn đội thêm mũ và khoác thêm áo choàng đỏ (Tôm Lui) thể hiện phong thái uy nghiêm, tôn kính. Còn trang phục của cô dâu trong ngày về nhà chồng phải mặc từ 10 bộ áo, khăn, váy trở lên. Theo quan niệm, cô dâu mặc nhiều áo váy thể hiện được gia đình,  họ hàng, người thân chúc phúc nhiều.

Con gái Dao Tiền từ khi 8 -10 tuổi đã được bà, được mẹ truyền dạy cho cách thêu thùa trang phục. Học thêu từ những họa tiết nhỏ trên tay áo, viền áo, khăn, khi đường kim, mũi chỉ thành thạo sẽ tự làm trang phục cho mình. Để làm được một bộ trang phục thường  mất từ 6 tháng đến hơn 1 năm. Ngày nay, người Dao chỉ mặc trang phục truyền thống vào những dịp lễ, Tết, dịp trọng đại của gia đình; những người biết làm trang phục của dân  tộc ngày càng ít hơn. Vì vậy, việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa trang phục dân tộc Dao Tiền là rất cần thiết.

NGỌC THUẤN