CSVN – Một thách thức lớn mà RASF và các sáng kiến tương tự khác ở Thái Lan phải đối mặt là thuyết phục những người nông dân đã áp dụng phương pháp canh tác độc canh lâu dài thay đổi cách tiếp cận, vì nhận thức cũ có thể khó thay đổi. RASF làm việc với khoảng 270 nông dân quy mô nhỏ ở miền Nam Thái Lan, nhiều người từng nghĩ rằng nông lâm kết hợp sẽ gây hại cho sản lượng mủ cao su.

Kỳ 2:

Mang rừng đến các trang trại

Năng suất mủ cao su thậm chí cao hơn so với độc canh

Theo Sara Bumrungsri, chủ tịch RASF và là giáo sư sinh thái học tại Đại học Prince of Songkhla, việc cung cấp thông tin kỹ thuật và hỗ trợ cho nông dân thông qua các khóa đào tạo và mạng lưới nông dân học hỏi lẫn nhau là điều quan trọng. Bên cạnh đó việc chia sẻ bằng chứng khoa học về đa dạng sinh học, các dịch vụ hệ sinh thái và lợi ích kinh tế cũng cần thiết không kém.

Sara đã làm việc cùng với những người nông dân nông lâm kết hợp cao su trong nhiều thập kỷ để so sánh kết quả của nông lâm kết hợp và độc canh. Khi xem xét các thành phần và cộng đồng đất, tỷ lệ luân chuyển chất dinh dưỡng, quá trình cô lập carbon và sự đa dạng của dơi và chim, ông đã phát hiện ra rằng ngay cả các hệ thống xen canh tương đối đơn giản cũng mang lại kết quả cải thiện. Ông cho biết, “Chúng tôi ngày càng có nhiều bằng chứng nghiên cứu và có thể cung cấp thông tin cho nông dân”.

Quan trọng là, ông phát hiện ra rằng năng suất mủ cao su không bị ảnh hưởng trong các hệ thống nông lâm kết hợp. Và trong một số trường hợp, năng suất nông lâm kết hợp có thể vượt trội hơn so với độc canh, với cây vẫn cho năng suất lâu hơn. Trong khi một trang trại cao su độc canh đến một lúc nào đó không còn năng suất, phải thanh lý và trồng lại sau khoảng 20 năm, Sara đã chứng kiến những lô đất nông lâm kết hợp 40 năm tuổi vẫn tiếp tục sản xuất ra lượng mủ cao su dồi dào. Do đó, mặc dù có ít cây cao su hơn trong một lô đất nông lâm kết hợp so với độc canh — để tạo không gian cho sự đa dạng của các loại cây trồng khác — nhưng tuổi thọ của cây cao su cao hơn và năng suất trên mỗi cây trong các hệ thống như vậy thường tương đương với năng suất trên mỗi cây trong các hệ thống độc canh, thậm chí còn cao hơn.

Sara bắt đầu quan tâm đến nông lâm kết hợp vào năm 2009, khi anh cùng một nhóm các nhà nghiên cứu khác chung tay ngăn chặn nạn phá rừng ở đồi Kho Hong, khu rừng tự nhiên cuối cùng còn sót lại ở thành phố Hat Yai và là nguồn cung cấp nước quan trọng cho trường đại học. “Chúng tôi đã nói chuyện với những người nông dân và yêu cầu họ ngừng chặt cây để lấy gỗ và trồng cao su độc canh, nhưng họ nói không, vì họ không có đất nào khác để canh tác”, Sara nói. “Vì vậy, chúng tôi phải suy nghĩ lại về cách làm việc với họ. Cuối cùng, chúng tôi nhận ra rằng chúng tôi phải mang rừng đến trang trại của họ”.

Nông lâm kết hợp chính là câu trả lời. Các nhà nghiên cứu đã thành lập một nhóm bảo tồn và giúp những người nông dân trồng cao su đồi Kho Hong trồng gỗ có giá trị cao và các loại cây hữu ích khác trên các lô đất của mình. Họ cũng khuyến khích những người nông dân giảm sử dụng thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ. Sự sống dần trở lại với vùng đất này, và Sara đã tận mắt chứng kiến cách nông lâm kết hợp có thể thay đổi quan điểm của mọi người.

“Những người nông dân cao tuổi nói với chúng tôi rằng họ sẽ không bao giờ chặt những cây gỗ mà họ đang trồng trên đất của mình, để con cái họ có thể quyết định số phận của chúng”, Sara nói. “Và họ cũng quyết định không chặt những cây trên đồi, vì họ biết được giá trị của chúng từ việc trồng cây giống.

Chúng tôi trở thành một gia đình. Đó là một sự thay đổi tuyệt vời”.

Theo Sara, việc để cây giống gỗ già đi và trưởng thành là vì lợi ích của người nông dân. Nghiên cứu của ông chỉ ra rằng vào cuối chu kỳ sống 25 năm của một lô cao su, những người nông dân chỉ trồng xen bốn loài gỗ có giá trị cao, chẳng hạn như gỗ lim và gỗ sentang, giữa các cây cao su có thể dự đoán thu nhập từ gỗ sẽ tăng gấp 10 lần, so với việc chỉ bán gỗ cây cao su có giá trị thấp hơn, được trồng độc canh.

Sara ước tính rằng khoảng 50% diện tích trước đây bị khai thác của đồi Kho Hong hiện đang được phục hồi nhờ vào hành động của những người nông dân và nhóm bảo tồn, những người vẫn tiếp tục làm việc cùng nhau với sự hỗ trợ của RASF, một tổ chức phát triển từ công trình của các nhà nghiên cứu trên đồi Kho Hong.

Lợi ích nông nghiệp hữu hình

Sujittra Tongpradab, 56 tuổi, quản lý một trong những lô đất nông lâm kết hợp trên đồi Kho Hong. Bà đã trồng cao su trong 41 năm, một kỹ năng bà học được từ cha mẹ và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác trong gia đình bà. Bà đã chọn chuyển sang nông lâm kết hợp từ di sản cao su độc canh của mình cách đây 11 năm và chưa bao giờ hối hận. Đặc biệt, bà coi trọng tính sẵn có quanh năm của sản phẩm.

Khi mủ cao su không thể thu hoạch trong ba tháng mùa mưa, thay vào đó, bà thu hoạch trái cây, măng và một loại thảo mộc gọi là pak riang, một thành phần chính trong món cà ri dừa địa phương. Sujittra nói với Mongabay rằng: “Chợ bán trái cây, thảo mộc và rau củ luôn mở cửa quanh năm. Chúng tôi luôn có thể dựa vào nguồn thu khác này”.

Trong khi cây cao su tạo thành nền tảng cho hệ thống nông lâm kết hợp của bà — mủ cao su chiếm khoảng 80% thu nhập hàng tháng của Sujittra — bà xen canh các loại cây gỗ và cây ăn quả có giá trị cao trong tán cây cao su. Những cây gỗ lim, phayom và trầm hương uy nghi đứng cạnh những cây dừa già và cây ăn quả như santol, măng cụt và chanh.

Khi bước vào khu đất rộng 2,5 rai (0,4 ha hoặc 1 mẫu Anh) của Sujittra, không khí trong lành và đất mềm mại dưới chân, minh chứng cho đất giàu dinh dưỡng, kết quả của nhiều năm hoạt động của vi khuẩn phân hủy lá rụng và các mảnh vụn khác. Phủ lên đất ẩm là một thảm thảo mộc, nhiều loại trong số đó có giá trị làm thuốc, một số nảy mầm cây giống dứa, dừa và sầu riêng. Một số nơi, đất màu mỡ cũng cung cấp nấm ăn được, một mặt hàng chủ lực có thể mang lại cho Sujittra tới 300 baht một kg (8,30 đô la một kg hoặc 3,80 đô la một pound) tại chợ nông sản hữu cơ địa phương.

Nhưng ngoài giá trị thị trường của sản phẩm, Sujittra cho biết bà trân trọng sự an ninh lương thực vĩnh cửu đi kèm với mô hình nông lâm kết hợp. “Khi bạn canh tác như thế này, bạn có thể tạo ra món cà ri ngon cho cả gia đình chỉ từ đất của mình”, bà nói.

Với sản lượng mủ cao su hàng ngày và việc bán các sản phẩm khác tại các chợ ở Hat Yai gần đó, Suttjira có thu nhập trung bình hàng tháng khoảng 10.000 baht (276 đô la) từ tổng diện tích đất 9,5 rai (1,5 ha hoặc 3,7 mẫu Anh) của mình. Bà cho biết, thu nhập này cao hơn nhiều so với khi bà trồng cao su theo hệ thống độc canh, khi bà phải vật lộn để kiếm sống trong những tháng sản lượng mủ cao su thấp.

QUỐC KHÁNH

(Theo mongabay.com)