CSVN – Trước năm 1975, Xà Bang là một phân sở trực thuộc đồn điền cao su Bình Ba do người Pháp thành lập, diện tích cao su hơn 300 ha.

Sau chiến thắng Bình Giã (1964 – 1965) Tỉnh ủy Bà Rịa – Long Khánh chọn địa bàn Bàu Sen để xây dựng căn cứ kháng chiến.

Căn cứ Bàu Sen nằm trong địa giới xã Xà Bang của huyện Châu Đức. Xà Bang trước đây vốn là một khu rừng nguyên sinh rậm rạp với địa hình thấp trũng, hai bên đường giao thông là rừng cao su ngút ngàn giáp với rừng già nguyên sinh, thuận lợi cho việc trú đóng, di chuyển của quân cách mạng để xây dựng căn cứ kháng chiến của Tỉnh đội và huyện Cao su.

Trong thời kỳ chiến tranh khốc liệt (1972 – 1975) Xà Bang trở thành “vùng trắng”, dân cư tứ tán. Sau giải phóng, Nhà nước tiếp thu cho phục hồi sản xuất, khi đó có 20 gia đình còn bám trụ ở căn cứ Bàu Lâm trở về và các nơi lân cận đến như Bình Ba, Cẩm Mỹ vào làm công nhân cao su.

Đất nước thống nhất, NT Xà Bang được thành lập vào ngày 22/3/1977, lao động tại chỗ không có, nông trường tiếp nhận từ khắp nơi. Đa số người dân không quen công việc khai hoang, trồng và chăm sóc cao su nhưng với đức tính chuyên cần chịu khó, vừa học vừa làm họ đã vượt qua khó khăn và cùng nhau quyết tâm phấn đấu lao động sản xuất.

NT Xà Bang vinh dự được cố Tổng Bí thư Lê Duẩn đến thăm 2 lần trong năm 1982 với những lời căn dặn đầy tâm huyết: “Hãy xây dựng Xà Bang thành nông trường cao su kiểu mẫu, gia đình công nhân có đời sống ấm no hạnh phúc, văn minh và tiến bộ”. Làm theo lời Tổng Bí thư, NT Xà Bang đã phấn đấu vươn lên đạt danh hiệu Anh hùng Lao động năm 1985, và Huân chương Lao động hạng III. Trước đây NT Xà Bang thuộc Công ty Cao su Đồng Nai quản lý, nay thuộc Công ty CP Cao su Bà Rịa.

VŨ PHONG (sưu tầm)