CSVN – Thắng lợi vẻ vang trong Cách mạng tháng 8/1945 của chính quyền và nhân dân Bình Phước không thể không nói đến vai trò và công lao to lớn của Đại tướng Lê Đức Anh.

Năm 1940, sau khi từ Đà Lạt về Lộc Ninh vào làm phu cao su cho đồn điền CEXO, công việc chính Đại tướng Lê Đức Anh lúc này là làm ba tê, xúc xích.

Từ khi về đây làm việc, công việc không bị quản lý chặt như phu cạo mủ cao su, lại có điều kiện đi lại giữa các đồn điền, đồng chí Lê Đức Anh có điều kiện đến các làng tiếp xúc với phu cao su. Từ đó, ông tận dụng cơ hội để vận động, xây dựng phong trào cách mạng. Để đáp ứng yêu cầu lãnh đạo phong trào công nhân và phong trào cách mạng chung toàn tỉnh, đầu năm 1943, tại Làng 1, đồn điền cao su Dầu Tiếng, Tỉnh ủy lâm thời (gọi là Ban cán sự Đảng) tỉnh Thủ Dầu Một được tái lập do ông Văn Công Khai làm Bí thư, Đại tướng Lê Đức Anh khi ấy được bổ sung vào Tỉnh ủy.

Tỉnh ủy phân chia địa bàn hoạt động ra làm hai vùng phía Bắc và phía Nam, phân công cán bộ chỉ đạo trực tiếp các vùng, Đại tướng Lê Đức Anh và ông Nguyễn Văn Trung chỉ đạo phong trào Lộc Ninh và toàn bộ vùng phía Bắc.

Tháng 2/1944, một chi bộ Đảng Cộng sản được thành lập ở Lộc Ninh gồm 5 đảng viên (Đ/c Lộc – Bưu điện, Ba Đèn – thợ điện, Hai Lực – thợ nguội và Cứng – lái xe), Đại tướng Lê Đức Anh là Ủy viên Ban Cán sự Đảng tỉnh Thủ Dầu Một kiêm Bí thư chi bộ và phụ trách vấn đề dân tộc thiểu số.

Theo chỉ thị của Tỉnh ủy, Chi bộ Lộc Ninh trước mắt khẩn trương gây dựng phát triển lực lượng, đẩy mạnh tuyên truyền cách mạng trong công nhân và nhân dân vùng Hớn Quản, chuẩn bị đón thời cơ phát động quần chúng công nhân và đồng bào các dân tộc vùng lên khởi nghĩa. Ngày 9/3/1945, Nhật đảo chính, hất cẳng Pháp, giành quyền cai trị Đông Dương. Lực lượng Nhật chiếm đóng ở Lộc Ninh do một tên quan tư Nhật chỉ huy. Chúng sử dụng các đơn vị bộ binh giữ những vị trí quan trọng ở thị trấn, các đồn điền cao su Lộc Ninh, Hớn Quản và Bù Đốp.

Cùng với việc thiết lập bộ máy cai trị, chúng thiết lập hệ thống kho tàng phục vụ cho hoạt động quân sự trong các đồn điền cao su và tập trung vào việc hoạt động quân sự. Do đó, việc quản lý xã hội của quân Nhật ở đây trở nên rất lỏng lẻo. Đây là thời cơ tốt để ta phát triển lực lượng cách mạng. Về lực lượng, ta tổ chức và phát triển phần lớn là lực lượng hợp pháp, hoạt động công khai, một bộ phận là bất hợp pháp, hoạt động bí mật. Thanh niên cứu quốc và Phụ nữ cứu quốc là hai tổ chức hoàn toàn bí mật, còn tổ chức Thanh niên tiền phong lấy biểu tượng cờ vàng, sao đỏ thì hoạt động công khai, hợp pháp.

Ở vùng đồn điền cao su, lực lượng nòng cốt của cách mạng là các nghiệp đoàn công nhân do chi bộ Đảng vận động và tổ chức. Với sự tích cực vận động, tổ chức và chỉ đạo sâu sát của Đảng, cho đến tháng 8/1945 ở Lộc Ninh, lực lượng quần chúng đã hình thành các hội cứu quốc (Việt Minh), Thanh niên tiền phong, các đội thanh niên bán vũ trang, đội tự vệ.

Lực lượng này đứng chân trên địa bàn phía bắc, góp phần đáng kể cho toàn tỉnh “hình thành một lực lượng bán vũ trang đông đảo gồm 150 đoàn Thanh niên tiền phong, Thanh niên cứu quốc có hơn 2 vạn đoàn viên” sẵn sàng chờ lệnh đứng lên khởi nghĩa giành chính quyền.

Sau khi kết thúc cuộc họp Tỉnh ủy mở rộng (từ ngày 21 – 23/8/1945), ông Văn Công Khai phân công từng người về triển khai các biện pháp thực hiện. Ông Lê Đức Anh được giao nhiệm vụ phụ trách các quận Hớn Quản, Bù Đốp và vùng đồng bào dân tộc thiểu số, sau khi dành chính quyền xong, Đại tướng Lê Đức Anh tiếp tục tổ chức lực lượng chi viện cho thị xã Thủ Dầu Một và Sài Gòn cướp chính quyền.

Ngày 23/8/1945, tin tức về thắng lợi của cuộc đấu tranh chính trị ở Sài Gòn và thắng lợi của cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Tân An nhanh chóng dội đến Thủ Dầu Một, càng thôi thúc các địa phương sục sôi nổi dậy.

Sáng ngày 24/8/1945, hàng nghìn công nhân các làng, đồn điền cao su Lộc Ninh – Đa Kia cùng nông dân các địa phương nhất tề nổi dậy. Lộc Ninh là một trong những nơi giành chính quyền sớm trong tỉnh. Ngay tối hôm đó, Đại tướng Lê Đức Anh tổ chức lực lượng gồm 300 người, trang bị vũ khí vừa thu được và giáo mác, tầm vông… kéo xuống thị xã Thủ Dầu Một tham gia tổng khởi nghĩa.

Trong hoàn cảnh ở xa, điều kiện liên lạc rất khó khăn, nhưng nhân dân Lộc Ninh, Hớn Quản, Bù Đốp đã nổi dậy tiến hành khởi nghĩa nhanh và rất gọn khi có thời cơ đến.

Thắng lợi ấy là kết quả của 15 năm đấu tranh kiên cường, bất khuất của những người cộng sản và quần chúng cách mạng, trải qua những bước thăng trầm và bao hy sinh mất mát là kết quả trực tiếp của cuộc vận động giải phóng dân tộc trong những tháng ngày khẩn trương chuẩn bị khởi nghĩa và khởi nghĩa giành chính quyền.

Với thắng lợi to lớn trong cách mạng tháng 8/1945 của chính quyền và nhân dân Bình Phước không thể không nói đến vai trò và công lao to lớn của Đại tướng Lê Đức Anh.

CSVN (trích tư liệu lịch sử)