CSVN – Hiện tại công việc tạo tán cho vườn cây chưa được thống nhất trong ngành. Công ty CPCS Tây Ninh đã thực hiện nghiên cứu khảo nghiệm việc tạo tán tại Nông trường Bến Củi trên vườn cây trồng tái canh năm 2005 và 2010. Sau gần 4 năm thực hiện, công ty ghi nhận nhiều kết quả tích cực từ thực tế.

Đặc điểm chung

Cao su là cây đại mộc qua quá trình chọn lọc tự nhiên, nhờ ưu thế ngọn mạnh nên tồn tại và phát triển thành quần thể lớn. Cũng nhờ ưu thế ngọn mạnh qua quá trình chọn lọc nhân tạo được trồng để khai thác kinh tế, có được đoạn thân tối ưu để khai thác theo đúng chu kỳ qui hoạch.

Cây cao su có thân cao, tán rộng, nhu cầu không gian lớn để phát triển tán tự do, kháng gió tồn tại bền vững trong môi trường tự nhiên. Diện tích cần cho một cây có đủ không gian phát triển tự do là từ 150m2/1 cây trở lên.

Khi được chọn lọc trồng với mật độ dày 18m2/1 cây thì khoảng không gian cho sự phát triển của mỗi cá thể bị hạn chế tối đa. Do đó ưu thế ngọn càng được phát huy để cạnh tranh ánh sáng làm cho thân chính vươn cao, cành ngang tự hủy, tạo một thế cây mất cân đối dễ đổ ngã do gió.

Đặc biệt đối với những dòng vô tính (DVT) phân cành muộn như: LH 88/236, LH90/952, RRIV4, RRIV1… do ưu thế ngọn mạnh có khuynh hướng vươn cao, tán hẹp, dễ đổ ngã do gió.

Đặc biệt trong điều kiện biến đổi khí hậu như hiện nay, thì nguy cơ hiện hữu vườn cây cao su bị thiệt hại do gió bão là rất lớn.
Đối với vườn cây trưởng thành đưa vào khai thác có tán hẹp, thân nhỏ do không có được một cành ở tầng dưới thì vỏ mỏng, sản lượng thấp.

Trên đây là những lý do tại sao phải can thiệp tạo tán cho cây kiến thiết cơ bản để khi cây trưởng thành đưa vào khai thác có được thế cây vững, cân đối giữa bề vòng thân cây và bộ tán hợp lý thân to ít gãy đổ, để đạt hai mục đích sản lượng cá thể cao, duy trì mật độ cho cả chu kỳ khai thác mong thu được sản lượng quần thể vườn cây đạt được sản lượng quy hoạch chu chuyển theo nhóm cây, sản lượng gỗ khai thác lớn khi thanh lý.

Các biện pháp khắc phục được giới thiệu: trùm túi PE hoặc cột túm tầng lá trên cùng tỏ ra không khả thi (Thao tác phức tạp và tốn công). Vườn cây tiểu điền được cắt ngang thân chính ở độ cao 2,5-3 mét cũng không đem lại kết quả mong muốn. Đặc biệt với DVT giống VM515 gãy đổ rất nhiều từ sự cố lốc xoáy năm 2000 và năm 2003 đã gãy đổ rất nhiều. Mỗi năm Nông trường Bến Củi mất đi 40-50 ha cây kinh doanh, làm cho mật độ cây cạo thấp tương đương với 300 cây/ha làm cho năng suất vườn cây sụt giảm nghiêm trọng, đặc biệt giống RRIV4 trồng năm 2004 và 2006 gẫy đổ >50% phải thanh lý trồng lại năm 2010.

Kết quả khảo nghiệm

Đối với dòng vô tính phân cành sớm:
– Những DVT phân cành sớm: PB255, LH83/85, PB260 độ cao phân cành là 3 – 3,5 mét.
– Trên đất xấu cây cao su cũng có xu hướng phân cành sớm.
– Đối với những DVT phân cành sớm này có một tỷ lệ khoảng 20% phân cành từ 2,5 mét, ở độ cao này không cắt cành ngang, để đa số phân cành đạt 2 – 3 tầng thì cắt ngọn chính để khống chế ưu thế ngọn, đa số lô Nông trường Gò Dầu, Cầu Khởi, Campuchia thuộc dạng này.
– Tại vị trí cắt ngọn sau thời gian sẽ có 2 – 3 cành khác phát triển thành ưu thế ngọn mới, nhưng không mạnh vì ưu thế đó được chia cho 2 – 3 ngọn nhỏ thì sau này tán sẽ nhẹ hơn.
– Trong thời gian khống chế ưu thế ngọn đã có sẵn 2 – 3 tầng cành sẽ không gây sốc cho quá trình sinh trưởng tăng vanh của cây, mà còn tạo nên một bộ tán sum xuê ở năm thứ 3 – 4 thúc đẩy mạnh mẽ quá trình tăng vanh tạo thân trụ tốt, vườn cây sẽ giao tán vào cuối năm thứ 3.
– Một trong những tầng cành này sẽ có một cành có ưu thế phát triển mạnh tạo thành cành lớn sau này cho giai đoạn trưởng thành khai thác, lúc này tán sẽ có ít nhất 2 – 3 cành chính tồn tại, trong khi các cành nhỏ, yếu sẽ tự hủy.

(xem tiếp kỳ sau)
PV (tham luận của Công ty CPCS Tây Ninh tại Hội nghị Nông nghiệp lần 3 VRG)